معتمدی: در هیپوتراپی تلاش می‌شود شخص را در حالت نگهدارنده نگه داریم
معتمدی: در هیپوتراپی تلاش می‌شود شخص را در حالت نگهدارنده نگه داریم
هیپوتراپی یا توان‌بخشی تبدیل به‌نوعی روش درمانی رایج در کشورهای مختلف برای بیماران شده است. شیوه درمانی نوظهور اسب درمانی می‌گوید «سوارشدن بر اسب نه‌تنها لذت‌بخش است، بلکه می‌تواند به آموختن مهارت‌های ارتباطی و نیز به افرادی با ناتوانی‌های جسمانی یا روانی کمک کند. اسب درمانی برای مبارزه با اعتیاد به مواد مخدر، اوتیسم ، اختلالات تغذیه‌ای و حتی کمک به بازپروری زندانیان نیز مورد استفاده قرار گرفته است.» لیندا کوهانف، پیشگام این فکر می‌گوید: «اسب‌ها احساساتی را که انسان‌ها می‌خواهند پنهان کنند، بازتاب می‌دهند.»
در مورد این روش درمانی با «فواد معتمدی» که در این بخش فعالیت کرده و توانسته به بیماران زیادی کمک کند، گفت‌وگویی انجام دادیم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید:
*سواركاری چه اندازه می‌تواند به معلولین كمك كند؟
-باید اشاره كنم سواركاری و توان‌بخشی به كمك اسب برای افراد دچار معلولیت یك روش مكمل درمان است و به تنهایی نمی‌تواند كارساز باشد و اینكه سواركاری افراد دچار معلولیت و توان‌بخشی به كمك اسب دو شاخه کاملاً مجزا از هم هستند.
در توان‌بخشی ما به دنبال این هستیم كه بتوانیم وضعیت جسمی و روحی شخص را در حالت نگهدارندِ نگه‌داریم یا اینكه حداقل آن را برطرف كنیم كه قطعاً نمی‌توانیم آن را به تنهایی به كمك اسب برطرف كنیم و باید از روش‌های مكمل دیگر و کلینیک‌های درمانی هم استفاده كنیم. در شاخه سواركاری افراد دچار معلولیت کلاً فاز حرفه‌ای و ورزشی سواركاری دارند و ما به آن‌ها آموزش می‌دهیم و چشم‌انداز ما شركت در مسابقات پاراالمپیك ۲۰۲۰ است.
*این روش چه اندازه در درمان بیماران كمك كرده است؟
-اینكه بخواهیم بدانیم چه اندازه به فرد كمك می‌کند معیاری وجود ندارد كه بتوانیم حد آن را مشخص كنیم؛ اما این روش به فرد دچار معلولیت چه به‌صورت سواركاری و چه به‌صورت توان‌بخشی كمك می‌کند.
*اسب چگونه به این افراد كمك می‌کند؟
-حركت اسب درست شبیه حركت راه رفتن انسان است كه ازنظر سه‌بعدی بودن حركت لگن با فرموله‌ای ریاضی ثابت‌شده است و در مورد حركت ما روی اسب می‌توانیم اشاره‌کنیم كه درست شبیه به زمانی است كه ما در داخل شكم مادر بوده‌ایم كه باعث ایجاد آرامش می‌شود و اما از مکانیزه‌ای دیگر می‌توانیم به گرمای بدن اسب اشاره‌کنیم كه یك درجه بالاتر از بدن انسان است.
وقتی انسان روی اسب قرار می‌گیرد و حركت می‌کند روی اسب درواقع حس‌های آن برانگیخته می‌شود و همان چیزی است كه ما به دنبال آن هستیم كه انسان به تعادل رفتاری برسد.
*هیپوتراپی چگونه انجام می‌گیرد؟
-هیپوتراپی یا توان‌بخشی به كمك اسب است؛ كه می‌تواند كنار اسب صورت گیرد و یا روی اسب این اتفاق بیفتد.
فرد درمانگر با توجه به كسی كه دارد كار می‌کند طرح‌های مخصوصی دارد و از تمرین‌های خاص و مرتبط استفاده می‌کند.
*آیا برای این نوع درمان شرایط سنی وجود دارد و اینكه چرا میگویند این نوع درمان روی كودكان بهتر جواب می‌دهد؟
-در مورد شرایط سنی می‌توانیم قبل از اینكه فرد نشستن را تمرین كند كار را شروع كنیم. در مورد كودكان باید گفت كه هرچه زودتر اتفاق توان‌بخشی رخ دهد و هیپوتراپی تكرار شود بهتر جواب می‌دهد و به همین علت است كه میگویند برای كودكان مفیدتر است.
*گسترش مراكزی برای هیپوتراپی تا چه اندازه می‌تواند به بیماران و معلولین كمك كند؟
-اسب درواقع مثل یك ابزار كلینیك توان‌بخشی است مثل لوله‌هایی كه فرد در مراكز توان‌بخشی می‌گیرد و به كمك آن راه می‌رود. اسب هم ابزاری است كه فرد دچار معلولیت روی آن قرار می‌گیرد و راه رفتن را به كمك آن تجربه می‌کند.
اما باید اشاره کرد كه این ابزار قاعدتاً نمی‌تواند در کلینیک‌ها مورداستفاده قرار گیرد و امكان نگهداری آن مثل یک شیء بیجان نیست. بنابراین راه‌حل این است كه کلینیک‌ها افراد خود را به مراكز هیپوتراپی عودت می‌دهند و یا اینكه مثل كشورهای اروپایی این مراكز در کلینیک‌ها دایر شود.
مشكلی كه در حال حاضر در ایران وجود دارد كم بودن این مراكز است و هدف اصلی كمیته سواركاری جانبازان و معلولین این است كه این مراكز افزایش‌یافته و توسعه یابند تا معلولین بتوانند به توانایی‌هایی دست یابند.
*آیا هیپوتراپی تنها برای بیماران و معلولین است یا این روش به افراد سالم هم می‌تواند كمك كند؟
-خیر، حتی یك فرد عادی هم می‌تواند در الگوی نشستن دچار مشكل شود كه می‌تواند از این روش بهره برد یا فردی كه دارای قوز هست با سواركاری می‌تواند بهتر شود.
*برای هیپوتراپی آیا از اسب خاصی استفاده می‌شود اگر این‌طور است چه نوع اسبی مورداستفاده قرار می‌گیرد؟
-اسب مورداستفاده برای معلولین باید توان ورزشی خوبی داشته باشد و نیز قدرت كافی و درواقع بتواند ضعف‌ها را پوشش دهد و چون این افراد نمی‌توانند از پاهایشان استفاده كنند پس در سواركاری نرمال نمی‌تواند اسب را به جلو هدایت كند. حالا مربی باید اسب را به گون‌های تربیت كند كه اسب با استفاده از شلاق به جلو هدایت شود پس بنابراین کاملاً سیگنال‌ها متفاوت است.
یك اسب عادی از کره‌ای یاد می‌گیرد كه با فشار پاها را به جلو ببرد اما یك اسب برای فرد دچار معلولیت از ناحیه پا باید یاد بگیرد كه با تكان خوردن شلاق و درواقع كنش شلاق به جلو حركت كند. یا در مورد توان‌بخشی به كمك اسب، به یك اسبی احتیاج داریم كه همكاری بالایی داشته باشد، آرام باشد و سایز متوسط داشته باشد.
یا مثلاً اسبی كه بازیگوش است هرگز نمی‌تواند یك آدم مضطرب را آرام كند و با یك اسبی كه قدبلندی دارد ما نمی‌توانیم یك سوارکار را روی آن بگذاریم و به‌عنوان كمكی بتوانیم تعادل آن فرد معلول را از جوانب حمایت كنیم. یا اسبی كه آرام نیست ما نمی‌توانیم از وسایل کمک‌آموزشی استفاده كنیم چون ممكن است از توپ، حلقه و لوله بترسد و خوب این وسایل ابزار كار ما است؛ اما مهمتر از اسب وسایل دیگری است كه سواركار موردنیاز دارد، مثل زین، افسارهایی كه ما احتیاج داریم مثل جلیقه‌هایی كه حامی بدن سواركارها است.
*هدف شخص خود شما از این کار چیست؟
- هدف ما این است كه بتوانیم برای افراد با نیازهای ویژه لحظات خوشی را در كنار اسب ایجاد کنیم و به كمك اسب بتوانیم مقداری توان‌بخشی حركتی آن‌ها را افزایش دهیم.
بنده به همراه گروهی كه تشكیل دادهایم در حال هیپوتراپی در استان اصفهان هستیم و زیر نظر فدراسیون سواركاری و هیئت سواركاری استان اصفهان فعالیت داریم.
در پایان می‌خواهم تشكر و قدردانی كنم از استاد عزیز سركار خانم غزاله منتظم رئیس كمیته جانبازان و معلولین فدراسیون سواركاری كه در این امر خداپسندانه این بنده را یاری کرده و می‌کنند