مربی و اهمیت نقش او
مربي و اهميت نقش او مربي در اين رشته از ورزش نقشي تعيين كننده دارد. او خود بايد سواركاري قابل بوده و لبريز از حوصله و خوشخوي باشد. گفتار و كردارش نمونه و همواره در صدد اصلاح كمبودهاي گفتاري و رفتاري باشد. منضبط و پيرو قانون بوده براي هر موضوعي برنامه‌اي آغشته به تنوع پيش‌بيني كند، تاسواركاران را ناخود آگاه به دقت و هوشياري دعوت كرده باشد. مربیاگر بر اسب سوار است در محلي قرار بگيرد كه صدايش فراگير بوده و توضيحات در حداقل كلمات و با صراحت هرچه تمام‌تر بيان شوند. تا مي‌تواند از صدور دستوري به هنگام درگيري اسب و سوار براي اجراي حركتي مشكل و احياناً سريع خودداري كند. از هيچيك از خطاهاي سواركار اعم از وضعيت استقرار و يا هدايت اسب چشم نپوشيده و تا اصلاحش نكرده رهايش نكند. هر اشتباهي را ابتدا بايد تجزيه و تحليل كرد و هر حركتي را با نظم و ترتيب به انتها رساند. به ياد داشته باشيم كه صِرف نيرو منجر به پيشرفت نمي‌شود بلكه تداوم در اجراي صحيح حركت لازمه آنست. مربي سعي خواهد كرد با شرح مختصر نكته‌هاي ابتدائي شاگردان را در مسير پيشرفت در جهت اهداف از پيش تعيين شده قرار دهد. در اين مرحله مربي بايد: ـ اعتماد به نفس را در سوار بيدار كند. ـ استقرار صحيح روي زين را به او بياموزد. ـ چگونگي استفاده از ركاب را آموزش دهد. ـ به او بياموزد كه چگونه از كمك‌هاي طبيعي - دستها و پاها - به‌طور مستقل استفاده كند. ـ بيدار كردن حس اعتماد به نفس منقبض شدن عضلات در ابتداي آموزش اجتناب‌ناپذير و در عين حال مشكل‌زاست. نرمش‌هايي از قبيل نرمش كمر، شانه و چرخش بازو و.... در ابتدا و در ادامه خم كردن پا و متناوب ران‌ها و سپس پرتاب كردن ران‌ها كه به‌طور پيوسته و مداوم به اجرا گزارده مي‌شوند، از انقباض كاسته و در كنار آن اجراي حركت‌هاي ژيمناستيك روي اسب - درو و چرخش روي زين و قيچي - قراردادن سواركار مبتدي در كنار سوار با تجربه و كار در صحرا، بسيار موثر است در حاليكه هيچيك از اين عوامل به اندازه خوش خلقي و سرعت عمل سوار مبتدي در توسعه اعتماد به نفس در خودش، موثر نيستند ـ پوشاندن ركاب پس از اينكه سوار تا اندازه‌اي به خود مطمئن شد. به او اجازه مي‌دهيم ركاب بپوشد. كه استقرار صحيح روي زين و به درستي پوشيدن ركاب‌ها خود نشست سوار را اصلاح مي‌كند. نشست : اگر سوار كاري به درستي روي زين بنشيند قادر است در هر حالتي به كنش‌هاي پيش‌بيني نشده اسب واكنش نشان داده و همچنان متعادل باقي بماند. هدف نهائي آموزش سواري نشست صحيح است. اگر سواركاري به درستي روي زين مستقر شد، دستهاي او آزاد مي‌شوند كه اگر سواركاري نتواند به درستي از دستهاي خود استفاده كند، نه مي‌تواند اسبي را تربيت و نه او را هدايت كند. اگر مي‌خواهيم نشستي صحيح داشته باشيم، نبايد هيچيك از عضلات ما منقبض باشند، كمر نرم و انعطاف‌پذير باشد، به‌طور مرتب نرمش‌هاي روي اسب را انجام داده، در روش يورتمه و چهارنعل بدون ركاب سواري كرده و اسبهاي مختلفي هم سوار شويم. تنها رابطه قطعي سوار با اسب نشست است، براي حصول به نتيجه زمان و تجربه نقش اساسي دارند، عجله در ابتداي كار منجر به خستگي و زخم شدن نواحي تماس شده و نتيجه بخش هم نخواهد بود. ـ ركاب براي تسريع در ايجاد اعتماد به نفس، ركاب‌ها به عنوان نگهدارنده‌هاي ثانوي مورد استفاده قرار مي‌گيرند. استفاده از ركاب به طول مدت سواري افزوده و مانع مي‌شود كه سوار بيش از اندازه از دستجلوها استفاده كند و تا اندازه‌اي از صدمه‌هاي وارده به دهان اسب مي‌كاهد. مدت استفاده از روش يورتمه بي ركاب تا اندازه‌اي محدود و آنهم در محوطه ميدان تمرين و در حال انجام نرمش‌هاست كه خود با استفاده از وزن ساق و ران سواركار به طرف پايين كشيده مي‌شوند، نشست را ناخودآگاه در جاي خود مستقر مي‌كند كه پرش از روي موانع كوتاه و ديگر كارهاي داخل ميدان تمرين هم مي‌توانند بدون ركاب انجام شوند. ولي كارهاي طولاني و يا در صحرا را بايد با استفاده از ركاب انجام داد. چنانچه سواركاري مبتدي به طور منظم و پيوسته و با برنامه از ركاب استفاده كرده و يا بي ركاب سواري كند، هرچه سريعتر روي زين به درستي مستقر شده و مي‌توان از فرصت استفاده كرده و او را واداشت تا اسب را هم هدايت كند. استفاده صحيح از كمك‌ها: نشست، ساق و دستها اگر بخواهيم اسبي را به درستي هدايت كنيم، بايد هريك از اعضاء موثر - كمك‌هاي طبيعي - به درستي و به موقع فعال و هماهنگ شده و مورد استفاده قرار بگيرد. براي استفاده صحيح از كمك‌ها، نرمش‌هاي مخصوصي لازم است كه از همان ابتداي كار، سوار بايد با آن‌ها خو بگيرد و بر مربي است كه در اين مرحله هم وظيفه خود را به درستي انجام دهد. اول - مستقل شدن حركت دستها از بالاتنه و ساق‌ها نرمش‌هاي مخصوص براي نيل به اين هدف، خم‌شدن به جلو و عقب و چرخاندن شانه‌ها است. كه در اين حالت دست و يا دستهائي كه دستجلو را گرفته‌اند بدون هيچگونه انقباضي تماسي نرم كه خوشايند اسب هم باشد با دهان او برقرار كرده و حركت‌هاي ساير اندام، هيچگونه تغييري در وضعيت دستها ايجاد نكند. دوم - مستقل شدن حركت ساق‌ها از حركت دستها و بالاتنه نرمش‌هاي مخصوص براي اينكه حركت، بلندكردن و چرخش ران‌ها و خم كردن پاها كه در اين حالت هم نبايد هيچگونه واكنشي در دستهاي سوار مشاهده كرد. سوم - هرچه مستقل‌تر كردن حركت‌هاي دست و پا از يكديگر نرمش‌هاي مخصوص براي اين حركت، چرخش كمر، ضربه زدن با مشت به عقب، نوازش كپل موافق و مخالف، شل و سفت كردن تنگ اسب و... اين نرمش‌ها بيشتر در حالت يورتمه و بي ركاب انجام شده و بر مربي است كه غلط‌گيري كند تا نتايج مطلوب حاصل از اين روش‌ها به مرور خود را نشان دهد. چنانچه اين روش به درستي و با حوصله به اجرا گزارده شود هريك از كمك‌ها استقلال خود را به دست آورده، عضلات سوار قوي شده و مفاصل او به نرمي دلخواه مي‌رسند. در اين حالت واكنش‌هاي اسب هيچ نوع انعكاسي در دستهاي سوار كه به نرمي و قاطعيت دستجلوها را به دست گرفته ايجاد نمي‌كند. چهارم - استقرار صحيح وضعيت سوار به هنگام استقرار روي زين منظور از اين بحث چگونگي استفاده از كمك‌ها است - نشست، دست و ساق‌ها - كه هريك با سرعت هرچه تمام‌تر و مستقل از يكديگر و در عين حال هماهنگ با هم با ظرافت و قاطعانه عمل كرده واكنش دلخواه را در اسب به وجود بياورند. بعضي از نرمش‌ها مفاصل و عضلات را نرم و انعطاف‌پذير كرده، حالت استقرار روي زين را اصلاح مي‌كنند. پس از طي مراحل اولية آموزش و پشت سر گزاردن نرمش‌هاي عمومي، دومين مرحله از مراحل آموزش كه استقرار صحيح سوار روي زين است شروع مي‌شود تا مربي به سوار بياموزد كه چگونه در هر شرائطي و با هر نوع اسبي قادر به حفظ تعادل بر روي اسب باشد. در اين حالت در حالي كه نفرات حاضر در كلاس قدم مي‌روند، مربي وضعيت استقرار هر يك را اصلاح كرده و سپس فرمان يورتمه مي‌دهد. اگر در شروع و يا در حين يورتمه وضعيت استقرار سوار بر روي زين بر هم خورد و حالتي نامتعادل به خود گرفت، او را به قدم برگردانده و پس از تفهيم حالت صحيح استقرار، مجدداً به او اجازه داده مي‌شود يورتمه را شروع كند. از اين روست كه در ابتداي سواري حركت در گام يورتمه مقطع‌تر ولي بيشتر خواهد بود. متعادل بودن روي اسب يعني پرهيز از هرگونه حركت غير ارادي و اضافي. تعادل نقطه مقابل عدم تعادل است. فقط در حالت تعادل است كه سوار مي‌تواند با استفاده از كمك‌ها عملكردي صحيح داشته و اسبي آرام و سبك در اختيار داشته باشد. با اسب بودن يعني به درستي و متعادل روي اسب مستقر شدن كه در اين حالت همواره سوار با اسب خود بوده و خود را با حركت‌هاي او هماهنگ مي‌كند. اين حالت در ارتباط مستقيم با امتداد نگاه سوار كار، مچ دستها، نشيمن گاه و زانوها است. پنجم - امتداد نگاه سواركار - وضعيت سر و گردن سوار كار همواره بايد به افق چشم بدوزد و به اين منظور ناچار است سر را بالا و بالاتنه را راست نگه داشته، نشست را به جلو براند. مربي بايد به اين نكته توجه كرده و عادت همگاني سواران مبتدي را كه از همان ابتدا چشم‌ها را به پائين و اطراف مي‌دوزند، اصلاح كند. ششم - مچ‌ها اگر مچ‌ها در حالت طبيعي و در حدود 25 سانتي متر از هم جدا، آرنجها در تماس با بدن زاويه ساعد و بازو به اندازه حالت دست دادن، ناخن شست دست رو به آسمان، شانه‌ها آويخته و سينه آزاد، حالت قرارگيري دستها صحيح است. در حاليكه اگر ناخن‌هاي شست رو به پائين، آرنجها از بدن دور، شانه‌ها به جلو آمده باشد، سينه به عقب رفته و به اصطلاح محصور مي‌شود. سر در تعقيب حركت شانه‌ها باعث مي‌شوند چشم‌ها به پائين كه دوخته شده و نشست به عقب ميل مي‌كند. بنابراين با حالت دادن صحيح به مچ‌ها تا اندازه‌اي وضعيت دستهاي سوار، به بالاتنه تا اندازه‌اي وضعيت نشست و اصلاح موقعيت زانوها وضعيت ساق‌هاي سوار را اصلاح كرده، وضعيت كلي او را بررسي كرده و در صورت لزوم نرمش‌هاي خاصي هم برايش در نظر گرفته مي‌شود. نبايد از نظر دور كرد كه بعضي از نرمش‌ها مخالف يكديگر بوده و بر مربي است كه با آگاهي به اين نكته از انجام آن‌ها حداكثر بهره برداري را كرده و منظور از هريك از اين نرمش‌ها را به سوار تفهيم كند. مربي بايد بداند كه بلند كردن ران‌ها ناقض فايدة حاصل از چرخش ران‌هاست - بلند كردن ران‌ها و دادن نشست به جلو براي مستقر كردن نشيمن در محل صحيح است و چرخش ران‌ها براي تماس پهناي آن با اسب و پائين انداختن ساق‌هاست. در صورتيكه تمرين‌ها منظم و پيوسته پي‌گيري شود پس از چند هفته، اعتماد به نفس سوار بيشتر شده و انقباض عضلاني برطرف و سوار آماده مي‌شود تا در عمق زين فرو رفته و با انعطاف‌پذيرتر شدن مفاصل سوار بر خود مسلط شده، مفهوم درست نشستن را درك مي‌كند. (برگرفته از درس های استاد نشاطی) 