آشنایی با اصول كلي رفتار با اسب

خوش رفتاري و رعایت اصول ارتباطی و انضباط به همان اندازه كه در رفتار انسان با ديگر انسانها داراي اهميت است درمورد رفتار با اسب نيز داراي جايگاه خاص خود مي باشد.

خوش رفتاري:
همانگونه كه بازتاب رفتاري انسان ها نمودار تربيت آنهاست رفتار اسب ها نيز نشان دهنده نوع تربيت آنها می باشد؛ اسب ها به طور كلي نه فقط به پرستارشان وابسته هستند بلكه نسبت به رفتار و خصوصيات اخلاقي پرستار، مراقب يا سواركارشان نيز از خود حساسيت نشان مي دهند.

به عنوان مثال مالك يا مراقب يا سواركار بد اخلاق اسبي شرور تحويل مي دهد كه بد نام شده و طالب همانگونه رفتار است.

اسب براي خوش رفتاري بايد آموزش داده شود و ساده ترين اين آموزش ها عبارتند از:

آرامش كامل به هنگام تيمار، بلند كردن دست و پاها با آرامش براي نظافت و اگر سوار خواست سوار شود، ايست و بي حركت ماندن پس از استقرار كامل سوار روي زين و به فرمان او حركت كند. هر آنكس كه با اسب سرو كار دارد بايد خود بياموزد كه چگونه خوش رفتاري را به اسب آموزش دهد.

ارتباط:
آنهائي كه با اسب سرو كار دارند بايد بياموزند كه در امر آموزش مثبت بوده و كارشان تداوم داشته باشد اگر خواسته هاي آموزش دهنده مبهم و متغيير باشد اسب به سرعت سردرگم مي شود. بنابر اين لازم است بدانيم كه چه نكته اي را چگونه بياموزيم و اين امكان پذير نيست مگر روش صحيح كار با اسب را آموخته و به هنگام كار با او كاملا متكي به نفس باشيم.

انضباط و تشويق:
به هنگام كار با اسب انضباط اهميت خاصي دارد. اگر حركتي غلط را اصلاح كرده و حركت صحيح را پاداش بدهيم، اسب به زودي در مي يابد كه كدامين حركت ها صحيح است و سعي در تداوم آنها خواهد داشت. به اين نحو اسبي خوش رفتار خواهيد داشت كه به داشتن او افتخار مي كنيد و نتيجه اش زندگي بهتر براي اسب است . اسب نيازمند پرستاري مسئولانه و مهربانانه همراه با قاطعيت است تا نظم پذير شود.

اين موجودات وحشي، علي رغم اينكه هزاران سال است كه اهلي شده و تحت تربيت قرار گرفته اند، همچنان غرايز اجدادي خود را حفظ كرده اند. اسب نه فقط مي تواند تو سري خور و عصبي باشد بلكه مي تواند به موجودي كاملا شرور و موذي تبديل شود. چه بسا كه پیامد نگهداري و تربيت غلط و عدم انضباط واكنش هاي خطرناكي باشد.

اسب نبايد اجازه داشته باشد رفتار غلط را ادامه دهد كه در اين صورت به سرعت چگونگي تداوم آن را آموخته و آنرا جزو عادات خود قرار مي دهد.

حركت غلط اسب يابد قاطعانه و با صدائي كمي بلند سرزنش شود. اغلب اين روش موثر مي افتد، ايجاد كمي تفاوت در صدا و قاطعانه بيان شدن آن كافي به نظر مي رسد. اگر تربيت كننده اي به طور دائم بر سر اسبش فرياد بكشد فقط او را ناراحت كرده و خودش هم به نظر مي رسد احمق و يا بد اخلاق باشد.

خلاصه اينكه سرزنش مداوم بيهوده است و اسب به صداي بلند خو گرفته و برايش عادت مي شود.

اگر صداي قاطع و كمي بلند موثر نيافتد، ضربه هاي كف دست روي گردن، كپل و در صورتي كه گاز مي گيرد روه پوزه لازم است. تنبيه بايد بلافاصله باشد تا اسب دريابد كه از او چه مي خواهند.

به محض اينكه اسب درسش را آموخت دادن پاداش واجب مي شود كه مي تواند ضربه هاي ملايم كف دست روي گردن، صدائي مهربان و يا حبه اي قند باشد. در اين صورت او پي مي برد كه پيامد رفتار صحيحش خوش رفتاري است.

اسبها موجوداتي دوست داشتني هستند كه براحتي با انسان دوست شده و خوش رفتاري اعتماد آنها را جلب كرده و متكي به نفس مي شوند و خوش رفتارتر شده و به موجوداتي دوست داشتني تبديل مي شوند.

روان اسب ها در كره گي نسبتا پاك است و رفتار آنها در آينده پيامد چگونگي خوش و يا بد رفتاري آنها در طول دوران نگهداري آنها است.

چگونگي رفتار با اسب:
همانگونه كه گفته شد، اين روش هدفش استحكام پايه هاي ايمني است ولي در اين مقوله و ضمائم آن هدف روش برخورد، كار كردن با اسب و نحوه رفتار با اوست.

اسب موجودي زنده داراي صفات ويژه و غرايزي است كه بر روي واكنش ها اثر مي گذارد. اسب ها همانند انسانها رابطه علت و معلولي برقرار نكرده و منطق خاصي حاكم بر رفتارشان نيست. از آنجا كه اسب از ابتدا شكار بوده نه شكارچي زمينه هاي رشد غرايز و احساسات آنها بيشتر در سمت مظلوم واقع شدن بوده است تا موجودي مهاجم.

هنوز هم بيشتر سازكارهاي اسب دفاعي است كه اغلب در زمينه كار با اسب بازدهي مفيدي دارد. با اين وجود بايد به خاطر بسپاريم كه همواره رفتارهاي اسب غير قابل پيش بيني است كه امكان دارد به جراحت و يا مرگ منتهي شود. حتي در كنار اسب كاملا قابل اعتماد احتياط را از دست ندهيد.

نگهداري صحيح در توسعه شخصيت اسب از اهميت خاصي برخوردار است. به عنوان مثال اگر تنگ اسبي به ناگهان و يكباره سفت كشيده شود، پوستش را به درد آورده و نمي تواند برگردد و به شما بگويد كه ببخشيد، تنم درد گرفت، او مي تواند دندان قروچه اي كرده و يا دست و پايش را بلند كند.

روش ارتباطي او منحصر به تظاهرات اندامي اوست. اگر رفتاري خشونت آميز با او تداوم داشته باشد او نا اميد شده و قدرت خود براي جلوگيري و يا رفع آن استفاده خواهد كرد.

چگونگي نزديك شدن به اسب در اصطبل:
مي بايست به صراحت گفت كه اسب درون اصطبل حالت به تله افتادن را دارد اگرچه نمي توان گفت كه همگي هم اين چنين برداشتي دارند ولي امكان دارد كه اسبي عصبي، شرور و يا به شدت عصباني در چنين شرايطي واكنش از خود نشان دهد.

حتي ممكن است اسبي بسيار خوش اخلاق هم به خصوص به هنگام خوراك دادن نخواهد كه خلوتش آشفته شود. همواره به آرامي از طرفين و سمتي كه فضا باز تر است به اسب نزديك شويد. فرياد كنان و دوان دوان و جست و خيز كنان به اسب نزديك شدن فقط او را سرآسيمه مي كند. به آرامي با اوصحبت كرده و ترجيحا نامش را صدا كنيد.

در نزديك شدن به اسب غريبه از حمله ناگهاني او بر حضر باشيد. خوشبختانه اين عمل از تعداد كمي اسب سر مي زند ولي بهتر است در برخورد با اسب غريبه نكات ايمني را رعايت كرد تا متاسف نشد.

دست دراز كردن از روي درب اصطبل براي نوازش اسب برايش تعجب برانگيز است و ممكن است واكنش او نسبت به اين حركت حمله به طرف در و يا فرار به طرف ديگر اصطبل باشد.

نوید نجفی کارشناس اسب و سوارکاری