دستگاه تنفسی
دستگاه تنفسی
حیات سلول‌های تمامی پستانداران بستگی مستقیم با وجود اکسیژن دارد. اکسیژن توسط عمل تنفس از هوا گرفته می‌شود و توسط جریان خون در دسترس تک تک سلول‌ها قرار می‌گیرد. سلول‌های قرمز خون این اکسیژن را می‌گیرند و دی اکسید کربن خود را با آن تعویض می‌کنند. بدین صورت دی اکسید کربن از بدن خارج می‌شود. هوای داده شده به بدن قبل از رسیدن به ریه‌ها و جریان خون از تمام طول لوله تنفس عبور می‌کند. هر عامل یکه در این مسیر مانع جریان هوا باشد موجب کاهش اکسیژن قابل دسترس خون می‌گردد. می‌توان گفت که سیستم تنفسی اسب اولین فاکتور محدود کننده در انجام کارهای ورزشی است. یک اسب می‌تواند بهترین قلب و بهترین سیستم گردش خون و بهترین تغذیه را در دنیا داشته باشد اما هنگامیکه عاملی موجب کاهش میزان اکسیژن در دسترس خونش شود، عملکردش تحت تأثیر قرار می‌گیرد. تغییر شکل سوراخ‌های بینی اسب، ارتباط مستقیم با هوای مورد نیاز او دارد. اسبی که در حال چهار نعل است برای دسترسی بیشتر به اکسیژن، سوراخ‌های بینی باز و پهنی دارد. ولی اگر دیدید که اسبی در حال استراحت سوراخ‌های بینی باز دارد دلیل بر این امر است که مانعی سر راه جریان هوا به درون ریه‌های اوست و او با این کار، این کمبود را جبران می‌کند. هوا پس از ورود از طریق سوراخ‌های بینی از فضاهای استخواین استخوان سر می‌گذرد و با عبور از این فضاها گرم می‌شود و با رسیدن به بافت‌های حساس ریه ها، به دمای مطلوب می‌رسد. شاید بتوان گفت که ناحیه گلو حیاتی ترین مسیر فوقانی جریان هوا است. هوا از فضایی به نام حلق که در پشت دهان قرار دارد عبور می‌کند. در اینجا از بین تارهای صوتی وارد حنجره می‌شود. موقعیت حنجره به کام نرم بستگی دارد. کام نرم می‌تواند از ورود غذا به حنجره جلوگیری کند و یا مسیر آن را به مری باز نماید. در اسب در حال استراحت تارهای صوتی مانند پرده‌ای از روی حنجره آویزانند. ولی مسیر هوا را به طور کامل نبسته‌اند. این پرده‌ها هنگام تمرینات ورزشی اسب باز می‌شوند و اجازه عبور هوای بیشتری را می‌دهند. نای یک لوله عمودی است که در راستای گردن از حنجره به ریه‌ها کشیده شده است. در اسب ایستاده این لوله، زاویه‌ای تشکیل می‌دهد که اسب قادر به خروج مایعات از ریه خود نیست. هنگامی که اسب از روی زمین چیزی می‌خورد، موکوس می‌تواند با نیروی جاذیه زمین خارج شود. در باقی زمان‌ها این موکوس توسط میلیون پرز نازک و یا مژه که در سطح دیواره نای قرار دارند با حرکت موجی شکلی به سمت بالا حرکت داده شده و به نای می‌رسد. سیر ورود هوا درست قبل از رسیدن به ریه‌ها به دو برونش تقسیم می‌شود که هر کدام به یک ریه وارد می‌شوند. برونش، خود به برونشیوهای کوچکتری تقسیم می‌شود و بالاخره برونشوها هم به آلوئولها یا کیسه‌های هوایی منتهی می‌گردند. که در آنجا معاوضه اکسیژن با دی اکسید کربن انجام می‌پذیرد. این سیستم باید همواره به منظور خنثی کردن خشکی هوا در گذرگاه عبوری خود مرطوب نگه داشته شود. به همین منظور سلول‌های سطح آلوئولها دائماً موکوس ترشح می‌کنند. در اسب سالم مقدار تشکیل موکوس آنقدر کم است که هیچ گاه جمع نمی‌شود و تخلیه آن توسط مژه‌ها بسیار ناچیز است. یکی از علائم سلامت اسب این است که هنگامی که لوله تنفسی او را توسط آندوسکوپ ارتجاعی معاینه می‌کنیم، موکوس قابل رویتی در آن نمی‌بینیم و به همین علت هم هیچ ترشحی در سوراخ‌های بینی اش رویت نمی‌شود، اگر بافت ریه‌ها به هر علتی ملتهب شود، دو اتفاق می‌افتد. اول آنکه مقدار موکوس تولید شده زیاد می‌شود. دیگر آنکه دیواره‌های آلوئولی ضخیم می‌گردند.
سرفهبه همراه تب و ترشحبه دلیل هرپس ویروس اسبی تیپ Iشایع است
به دلیل آنفلو آنزانادر است مگر در اپیدمی
به دلیل خفگیبا تورم غدد تحت فکی و گلو همراه است.
بدون تببه دلیل کرم‌های ریویدر اسب‌هایی که خارج از اصطبل در علفزار چرا می‌کنند.
به دلیل انسداد ریویدر اسب‌های داخل اصطبل
تشخیص ناراحتی اسبی که سرفه می‌کند.
بیماری انسداد مزمن ریوی COPD
این بیماری نام جدید عارضه‌ای است که قبلاً به بروکن ویند یا هیوز معروف بود. نام بیماری بیانگر مشکل تنفسی‌ای است که موجب انسداد مزمن مجاری ریوی می‌شود. این انسداد می‌تواند در مسیر ورودی هوا و برونشیوها با انقباض یا اسپاسم عضلات دیواره‌ای آنها همراه باشد به این حالت تنگی برونش گویند. انسداد همچنین می‌تواند به واسطه تجمع موکوس غلیظ ایجاد شود که این موکوس توسط کیسه‌های هوایی ملتهب تشکیل می‌گردد. عامل ایجاد کننده انسداد ریوی مزمن، حساسیت بالا نسبت به اسپورهای قارچ است که از راه تنفس از یونجه و کاه به دستگاه تنفسی حیوان راه پیدا می‌کنند. مسئله حائز اهمیت آن است که با تمیز کردن گرد و غبار قدیمی اصطبل مشکل حل می‌شود چون این عارضه فقط با اسپورهای قارچ ارتباط دارد. پس خاک اراه کف اصطبل خطر ایجاد COPD ندارد مگر آنکه به قارچ موجود در یونجه آلوده شده باشد. یکی از نکات مهم این است که قطعات درشت گرد و غبار خودشان به خودی خود آنقدر بزرگند که قدرت نفوذ به ریه‌های اسب را ندارند و در عبور از قسمت فوقانی دستگاه تنفسی، فیلتر می‌شوند. انسداد ریوی مزمن عارضه پایداری است که اگر اسبی نسبت به آن دچار حساسیت شدید شد، در او باقی می‌ماند. با یک مدیریت بهداشتی دقیق می‌توان علائم بیماری را به مدت سال‌ها ناپدید نمود. اما به محض مواجه شدن مجدد ریه‌ها با اسپور، واکنش انقباضی برونش دوباره آغاز می‌شود. هرچه مدت زمان تماس اسب با قارچ بیشتر باشد و در معرض تعداد اسپور بیشتری قرار گیرد آلوئول‌های بیشتری دستخوش انقباض می‌شوند و بدین صورت هرچه مدت در اصطبل ماندن اسب بیشتر باشد به تدریج علائم گسترش می‌یابند. اولین علامت بیماری انسداد مزمن ریوی ترشح بینی است که هنگام تغذیه و در ساعات اول صبح قابل توجه است. بسیاری از مالکان اسب نسبت به این علامت دائمی توجهی نشان نمی‌دهند و فکر می‌کنند که طبیعی است. هرچه تعداد برونشیول‌های تنگ شده بیشتر باشد، فعالیت‌های ورزشی اسب کاهش می‌یابد. ولی همین علامت هم توجه مالک را جلب نمی‌کند. مگر آنکه اسب او قبلاً بسیار فعال بوده و فعالیتش در این وضعیت شدیداً کاهش پیدا کند. علامتی که در نهایت برای اکثر مالکان زنگ خطر است، افزایش سرفه می‌باشد، علی الخصوص هنگامی که مهتر در اصطبل حرکت می‌کند و یا هنگامیکه اسب از زمین بلند می‌شود. این سرفه موجب کنده شدن موکوس غلیظ مسدود کننده مجاری هوا می‌شود.
با پیشرفت این وضعیت تنفس اسب دستخوش تغییر می‌گردد. تعداد تنفس در حالت استراحت و تنفس اسب 8 الی 12 تنفس در دقیقه است که در این وضعیت به 20 تنفس در دقیقه یا بیشتر می‌رسد. در این عارضه فرم نفس کشیدن حیوان هم دستخوش تغییر می‌شود. می‌دانید که دم یا به داخل کشیدن هوا یک عملکرد عضلانی است. بازدم هم توسط عمل ریلکس شدن عضلات مربوطه صورت می‌گیرد. در عارضه انسداد ریوی مزمن، نیروی ریلکس شدن عضلات، برای خارج کردن کامل هوا از مسیرهای مسدود شده توسط موکوس کافی نیست. پس اسب ناچار است پس از بازدم یک نیروی عضلانی اضافی وارد کند تا هوای ریه‌هایش را خالی نماید. بدین صورت بازدم اسب در دو بخش مجزا صورت می‌گیرد. از این رو به این عارضه بروکن ونید brokenwind می‌گویند. همزمان با این مسئله مسئولیت عضلات شکمی اسب هم بیشتر می‌شود و ما شاهدیم که در عضلات قسمت پایینی طول ناحیه شکمی اسب، گودی ایجاد می‌شود. پس از این رو به آن هیولاین هم گفته می‌شود.
عملکرد درمانی
اغلب اسب‌ها با ماندن در چراگاه به حالت طبیعی خود بر می‌گردند. اگر این امر میسر نبود حتی الامکان باید مدت زمان حضور اسب در اصطبل را کاهش داد. رژیم هوای پاک می‌تواند تکمیل کننده درمان باشد. هیچ گاه نباید زیر این اسب کاه باشد. برای کف اصطبل باید از کاغذ پاره، کود گیاهی و یا تراشه‌های چوب خشک و تمیز استفاده کرد. محیط گرم و مرطوب، احتمال آلودگی قارچی را بالا می‌برد. در ابتدا باید اصطبل را از گرد و غبار پاک کرد اگر در مجاورت اصطبل اسب حساس اصطبلی است که کف آن از کاه پوشانده شده باید از جراین یافتن هوای آن به این اصطبل جلوگیری کرد. هوای اصطبل باید تمام مدت به نحو عالی تهویه گردد. درب سقف اصطبل هرگز نباید بسته باشد. نکته دیگر آنکه اصطبل نباید در مجاورت کاه و یونجه باشد چون امکان انتقال آنها توسط باید به اصطبل زیاد است.
رژیم هوای پاک
1.کف اصطبل باید عاری از همه چیز باشد.
2.تمامی دیوارها و سقف اصطبل باید جارو برقی کشیده شود.
3.اصطبل را باید از جریان هوای اصطبل مجاور حفظ کرد.
4.از درست کار کردن وسیله تهویه‌ای هوا مطمئن شوید.
5.برای کف اصطبل از براده چوب، کود گیاهی و یا تکه‌های کاغذ استفاده کنید.
6.کف اصطبل را تمیز و خشک نگه دارید.
بهترین کار آن است که برای تغذیه اسب از یونجه استفاده نشود. و به جای آن مکمل غذایی جایگزین گردد. البته استفاده از این مکمل، مدت زمان تغذیه اسب را کاهش می‌دهد و همین امر موجب ملالت و خستگی اسب می‌شود. علف وکیوم شده و بسته بندی نظیر پروپاک، جانشین خوبی برای یونجه است و ارزش تغذیه‌ای خوبی به نسبت یونجه دارد. ولی هنگام نگهداری از این بسته‌ها باید دقت کرد که کیسه پلی تنی آن سوراخ نباشد. هنگامی که بسته را باز می‌کنید باید به سرعت استفاده شود چون خیلی سریع در مجاورت هوا به قارچ آلوده می‌شود. سیلاژ جانشین دیگری برای یونجه است. ولی سعی کنید از بسته‌های بزرگ آن استفاده نکنید زیرا خطر آلودگی با بوتولیسم دارد. برخی فکر می‌کنند برای کاهش خطر این عارضه خیساندن یونجه در آب شیوه مؤثری است. ولی حتی با چند بار شستشو با آب هم فقط تعداد بسیار کمی از اسپورها شسته می‌شوند و تنها نتیجه‌ای که حاصل می‌گردد آن است که اکثر اسپورها به خوشه‌های خیس یونجه می‌چسبند و در سطح خارجی بسته بندی خوشه‌ها یعنی همان جایی که در معرض تنفس اسب است باقی می‌مانند.